Danh họa Tô Ngọc Vân không chỉ là một trong những bậc thầy của nền hội họa Việt Nam mà ông còn là người truyền lửa cho mỹ thuật kháng chiến, đưa mỹ thuật Việt vươn tới những giá trị mới, cách mạng và vị nhân sinh.

Ngày 12-3-1947, Thường vụ Tỉnh ủy Thừa Thiên tổ chức cuộc họp đầu tiên sau ngày Mặt trận Thừa Thiên Huế bị vỡ và quyết định chọn vùng Hòa Mỹ (thuộc xã Phong Mỹ, huyện Phong Điền) làm căn cứ kháng chiến của tỉnh. Đồng chí Hoàng Anh (sau này là Phó thủ tướng Chính phủ) được chỉ định làm Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến-Hành chính tỉnh, được phân công thay mặt Thường vụ chỉ đạo công tác xây dựng Quân đội và xây dựng chiến khu Hòa Mỹ.

Mới đây, chúng tôi được ông Phan Tân Hội, con trai của luật sư Phan Anh, nguyên Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Chính phủ Liên hiệp kháng chiến Việt Nam Dân chủ cộng hòa (năm 1946), mời về thăm gia đình ông ở thôn 6, xã Tiến Xuân, huyện Thạch Thất (Hà Nội) nhân ngày giỗ của luật sư Phan Anh. Thắp nén nhang trước di ảnh của cha, dòng ký ức dội về khiến ông Hội không khỏi bồi hồi.

Là người đứng đầu phong trào giải phóng dân tộc Việt Nam, lãnh tụ Hồ Chí Minh có ý chí và tầm nhìn của “nhà lập quốc”. Để giành chính quyền và xây dựng nhà nước Việt Nam độc lập, Người phải đối đầu với giới cầm quyền của hai đế quốc sừng sỏ thời đó là Nhật và Pháp. Trong khi đối thủ của Người có sẵn một “quân đội nhà nghề” với những vũ khí hiện đại thì Hồ Chí Minh phải xây dựng quân đội cách mạng từ “hai bàn tay trắng”.

Chiến sĩ quốc tế Kostas Sarantidis-Nguyễn Văn Lập sinh năm 1927, người Hy Lạp, từng là lính lê dương của Quân đội Pháp sang Việt Nam. Năm 1946, ông đào ngũ, tham gia Mặt trận Việt Minh kháng chiến chống thực dân Pháp, lập nhiều thành tích đặc biệt xuất sắc, được Đảng, Nhà nước ta phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân.

Hơn 76 năm trước, vào tháng 7-1948, Tiểu đoàn 39 (Trung đoàn 108) cùng LLVT thị xã Hội An (nay là TP Hội An), tỉnh Quảng Nam phối hợp với lực lượng nội ứng đã tổ chức tiến công đồn Cẩm Phô, tiêu diệt và bắt sống toàn bộ binh lính địch. Trận đánh làm nức lòng quân và dân vùng Quảng Nam-Đà Nẵng, rút ra những kinh nghiệm quý báu trong công tác địch vận, góp phần vào thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.

Các cựu chiến binh Tiểu đoàn 59, Trung đoàn 803, bộ đội chủ lực Liên khu 5 nay tuổi đều đã cao, song ký ức về trận chiến đấu oanh liệt chống cuộc càn quét của địch ở Vườn Gòn trong chiến khu Đá Bàn thuộc xã Ninh An, huyện Ninh Hòa (nay là xã Ninh Sơn, thị xã Ninh Hòa), tỉnh Khánh Hòa hơn 71 năm trước vẫn còn vẹn nguyên.

Năm 1952, ông Nguyễn Đình Danh, 25 tuổi, ở xã Hưng Quang, huyện Hưng Nguyên (nay là xã Hưng Chính, TP Vinh, tỉnh Nghệ An) đăng ký tham gia lực lượng thanh niên xung phong (TNXP) và được biên chế vào Đại đội 206, Đội TNXP 34. Ông đã cùng các đồng đội tham gia lao động, mở đường, vận chuyển lương thực, vũ khí, đạn dược phục vụ nhiều chiến dịch ở Tây Bắc và Điện Biên Phủ.

Tôi đã nhiều lần về thăm xã Trưng Trắc (huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên). Xã có Đường 5 chạy qua nên những năm kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, dân quân, du kích, trong đó có Đội nữ du kích Hoàng Ngân của xã đã mưu trí, dũng cảm chiến đấu, góp phần vào chiến công chung của du kích Đường 5, khiến kẻ thù hoang mang, khiếp sợ.

Gần 50 năm trong quân ngũ, Thiếu tướng Nguyễn Đức Huy đã tham gia các cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ và chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc của Tổ quốc. Vị tướng đã bước sang tuổi 94, nhưng mỗi lần nhắc lại trận đánh Mỏ Thổ (nay thuộc xã Minh Đức, thị xã Việt Yên, tỉnh Bắc Giang), ông lại bồi hồi, xúc động.